Het puberbrein ontcijferd: waarom je soms zelf niet snapt waarom je doet wat je doet
Stel je voor: je zit op TikTok, je krijgt een DM, iemand reageert op je Snap – en bam – binnen een seconde voel je je de koning(in) van de wereld. Tien minuten later zegt je moeder dat je je kamer moet opruimen, en BOEM… je ontploft alsof het een aanval is op je mensenrechten. Herkenbaar? Relax: je bent niet gek, je bent gewoon.... jezelf en op dit moment ook een beetje (veel) een puber.
Wat er in je hoofd gebeurt (a.k.a. de verbouwing boven je ogen)
Je hersenen zijn nog niet af. Serieus. Vooral de prefrontale cortex – dat stuk net achter je voorhoofd – is pas rond je 25e helemaal “klaar”. Dit is het gedeelte dat zorgt voor plannen, overzicht, consequent nadenken. Geen wonder dat je soms impulsief reageert of tien appjes tegelijk stuurt voordat je überhaupt hebt nagedacht.
👉 Neurowetenschapper Eveline Crone noemt dit de “grote verbouwing” in je hoofd (Crone, 2018). Je brein maakt in deze periode miljoenen nieuwe verbindingen aan, maar snoeit er ook net zoveel weer weg. Je kunt het vergelijken met een kamer opruimen: alles ligt even overal, maar uiteindelijk wordt het overzichtelijker.
Waarom likes je leven bepalen (voor nu dan)
Het puberbrein is extreem gevoelig voor beloningen en sociale prikkels. Als iemand je foto liket, schiet de dopamine door je lijf alsof je de jackpot hebt gewonnen. Onderzoek van Steinberg (2014) laat zien dat jongeren in de puberteit sterker reageren op beloningen dan volwassenen. Daarom lijkt één reactie of like soms belangrijker dan wat je ouders of leraren zeggen.
En ja, dat verklaart ook waarom je ’s avonds tóch nog even checkt of je crush je TikTok al heeft gezien. #FOMO
Risico’s van een turbo-brein
Omdat je beloningssysteem al op volle toeren draait, maar je remsysteem (prefrontale cortex) achterloopt, ben je gevoeliger voor risico’s. Denk aan:
-
met de scooter nét wat te hard gaan,
-
toch dat drankje aannemen,
-
of drie uur scrollen terwijl je morgen een toets hebt.
Volgens onderzoek van het RIVM (2020) neemt de kans op risicogedrag in de puberteit flink toe, simpelweg omdat je brein nog niet in balans is. Maar hey: dit betekent ook dat je mega creatief kunt zijn en nieuwe dingen durft die volwassenen soms allang hebben afgeleerd.
Tips om je brein te hacken (ja, echt)
-
Slaap = superpower
Je hersenen groeien terwijl je slaapt. Jongeren die te weinig slapen, scoren slechter op school en voelen zich vaker somber (Hirshkowitz et al., 2015). Dus: Netflix en Insta zijn chill, maar zet je telefoon eens écht weg. -
Beweeg (meer dan je duimspieren)
Sporten, dansen, of zelfs een wandeling helpt om stresshormonen af te breken en maakt je hoofd rustiger. Fun fact: pubers die bewegen zijn gemiddeld blijer en socialer (WHO, 2021). -
Praat (ook al is het ongemakkelijk)
Je ouders zijn misschien irritant, maar vaak snappen ze meer dan je denkt. Onderzoek laat zien dat jongeren die open communiceren met hun ouders minder stress ervaren en beter met druk omgaan (Resnick et al., 1997). -
Check je socials
Vraag jezelf af: word ik blij van wat ik zie, of voel ik me juist slechter? Het vergelijken met anderen is killing voor je zelfbeeld. Tip: volg mensen die je inspireren in plaats van onzeker maken. -
Geef jezelf rust
Je hoeft niet 24/7 online te zijn. JOMO (Joy Of Missing Out) is het nieuwe FOMO. Zet je meldingen uit en merk hoe chill dat eigenlijk is.
En ouders dan?
Misschien denk je dat je ouders constant over je zeuren. Maar vaak snappen ze écht niet wat er allemaal tegelijk in je hoofd gebeurt. Voor hen is het ook een nieuwe fase. Het helpt als je af en toe gewoon zegt: “Ik heb even ruimte nodig” of “Ik weet zelf ook niet waarom ik zo reageer.” Zo voorkom je onnodige ruzies (oké, niet allemaal 😉).
Het mooie aan dit alles
Ja, puber zijn is soms vermoeiend. Voor jezelf én voor je omgeving. Maar het is óók de fase waarin je het meest leert, ontdekt wie je bent, en de creatiefste ideeën krijgt. Je bent letterlijk je brein aan het bouwen.
Dus de volgende keer dat je denkt: waarom ben ik zo dramatisch? onthoud dit: je hoofd is een bouwplaats, en jij bent de architect.